Các tên gọi Đầu gấu, dân anh chị, dân đao búa, dân du đãng,..., gần đồng nghĩa với từ Mafia của xã hội Mỹ, là từ chỉ những người làm nhiều nghề bất hợp pháp. Họ được biết đến nhiều trong xã hội do nghề dao búa, súng ống và thường xuyên gây ra những vụ xô xát, chém giết người, buôn bán hàng cấm.

"Đầu gấu" có thể có tổ chức, có cầm đầu như Khánh Trắng, Phúc Bồ... hoặc không có tổ chức rõ ràng. Những côn đồ nổi lên ở một khu vực nào đó được gọi là "đầu gấu". Đồng thời đầu gấu, dù có tổ chức cũng không bài bản, quy mô và nguy hiểm như mafia kiểu Năm Cam, Luciano, Al Capone, Mickey Cohen...và có thể kể thêm những băng đảng của Đại Cathay, Bạch Hải Đường từng làm mưa làm gió trước năm 1975.

Các nhóm đầu gấu thường sống bằng những dịch vụ cá nhân, núp bóng lương thiện trong xã hội như bốc vác (dân cửu vạn), xe ôm, hoặc kinh doanh trá hình như cờ bạc, bia ôm, karaoke ôm, vũ trường, massage, cho vay nặng lãi, ghi đề, cá độ bóng đá... Hoặc các dịch vụ mang tính chất trái pháp luật hơn như bảo kê, đòi nợ thuê, buôn ma túy, vận chuyển ma túy, bán lẻ ma túy[1], mua bán vũ khí bất hợp pháp, kinh doanh các dịch vụ đen[cần dẫn nguồn]. Họ tự tạo thế lực, dằn mặt người dân trong khu vực để kiếm ăn. Đầu gấu cũng được dùng để giải quyết các vụ việc mà pháp luật không thể kiểm soát được[2]. Nhiều vụ đâm chém, giết người được ghi nhận do đầu gấu tiến hành do các mâu thuẫn cá nhân, hoặc giữa các băng nhóm.

Thành phần tham gia có thể là nam hoặc nữ, thậm chí có thể là trẻ vị thành viên, học sinh, sinh viên[3] bị lôi kéo dụ dỗ. Nguy hiểm hơn khi các loại tội phạm này câu kết có hệ thống, móc nối xuyên quốc gia. Song Moon-gul, người Hàn Quốc là người làm thuê, nhưng khi được chủ cho lên đến chức giám đốc điều hành 2 câu lạc bộ vui chơi giải trí dành cho người nước ngoài tại Hà Nội và Vũng Tàu thì tự cho mình là ông chủ, gây mâu thuẫn với nhà đầu tư rồi lôi kéo "đầu gấu" Hàn Quốc đến Việt Nam gây áp lực với những nhà đầu tư nhằm trục lợi bất chính.